Shimon Sakaguchi, Mary E. Brunkow และ Fred Ramsdell ผู้ค้นพบกลไกป้องกันไม่ให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายหันกลับมาโจมตีตัวเอง เปิดทางสู่การรักษาโรคแพ้ภูมิตัวเองและมะเร็ง ได้รับรางวัลโนเบลการแพทย์ 2025

ณ สถาบันแคโรลินสกา กรุงสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน เมื่อวันที่ 6 ต.ค. 2025 ได้มีการประกาศผลรางวัลอันทรงเกียรติในวงการวิทยาศาสตร์ชีวภาพ รางวัลโนเบลสาขาสรีรวิทยาหรือการแพทย์ ประจำปี 2025 ซึ่งมอบให้แก่นักวิทยาศาสตร์ 3 ท่าน คือ Shimon Sakaguchi จากญี่ปุ่น และสองนักวิทยาศาสตร์ชาวอเมริกัน Mary E. Brunkow และ Fred Ramsdell จากการค้นพบที่เกี่ยวข้องกับความทนทานของภูมิคุ้มกันส่วนปลาย (peripheral immune tolerance) ซึ่งไขปริศนาว่าร่างกายมีกลไกควบคุมภูมิคุ้มกันของตัวเองไม่ให้ทำงานผิดพลาดได้อย่างไร

ระบบภูมิคุ้มกันเปรียบเสมือนกองทัพที่ซับซ้อนและทรงพลัง มี T cells เป็นทหารหน่วยจู่โจมที่คอยกำจัดเชื้อโรคและเซลล์ที่ผิดปกติ คำถามสำคัญที่ท้าทายวงการวิทยาศาสตร์มาตลอด คือ ทำไมกองทัพนี้จึงไม่โจมตีเซลล์ปกติของร่างกายตนเอง และอะไรคือสาเหตุที่ทำให้ในบางคน กองทัพนี้กลับทำงานผิดพลาดจนก่อให้เกิดโรคแพ้ภูมิตัวเอง (autoimmune diseases) เช่น โรคเบาหวานชนิดที่ 1 หรือโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (rheumatoid arthritis)

การค้นพบของนักวิทยาศาสตร์ทั้งสามท่านได้ให้คำตอบที่ปฏิวัติวงการ โดยเป็นการค้นพบจิ๊กซอว์ชิ้นสำคัญที่เชื่อมโยงกัน โดย Sakaguchi ในช่วงกลางทศวรรษ 1990 ได้ค้นพบ T cells ชนิดพิเศษ ที่ไม่ได้ทำหน้าที่โจมตี แต่กลับทำหน้าที่ตรงกันข้าม คือ คอยยับยั้งและควบคุม T cells อื่นไม่ให้ทำงานดุร้ายเกินไป และเรียกเซลล์กลุ่มนี้ว่า T cells ควบคุม (Regulatory T cells หรือ Tregs) ซึ่งเปรียบเสมือนตำรวจหรือผู้รักษาสมดุล ในระบบภูมิคุ้มกัน
ส่วน Brunkow และ Ramsdell ในปี 2001 ได้ศึกษาสาเหตุของโรคภูมิต้านทานตนเองที่รุนแรงในหนูทดลอง และค้นพบว่าสาเหตุนั้นมาจากการกลายพันธุ์ของยีนเดี่ยว ๆ ที่ชื่อว่า FOXP3 นอกจากนี้ยังเชื่อมโยงได้ว่าการกลายพันธุ์ของยีนเดียวกันนี้ในมนุษย์ เป็นสาเหตุของโรคทางภูมิคุ้มกันที่หายากแต่รุนแรงในเด็กที่ชื่อว่า IPEX syndrome 

ในเวลาต่อมา งานวิจัยของทั้งสองฝั่งก็ได้ถูกนำมาเชื่อมโยงกัน และพิสูจน์ได้ว่า ยีน FOXP3 ที่ Brunkow และ Ramsdell ค้นพบนั้น แท้จริงแล้วคือ ยีนแม่บท (master gene) ที่ควบคุมการสร้างและการทำงานของ T cells ควบคุม (Tregs) ที่ Sakaguchi ได้ค้นพบไว้ การค้นพบนี้เป็นการยืนยันว่าเซลล์ Tregs มีอยู่จริงและมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการรักษาสมดุลของร่างกาย
การค้นพบนี้ได้เปิดทางให้กับวงการภูมิคุ้มกันวิทยาในการพัฒนาวิธีการรักษาโรคต่าง ๆ ที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น อย่างเช่น โรคแพ้ภูมิตัวเอง แพทย์อาจสามารถเพิ่มจำนวนหรือกระตุ้นการทำงานของเซลล์ Tregs เพื่อสอนระบบภูมิคุ้มกันให้สงบลง และหยุดการโจมตีร่างกายตัวเอง ในทางกลับกัน สำหรับโรคมะเร็งพบว่าเซลล์มะเร็งมักจะดึงดูด Tregs มาอยู่รอบ ๆ เพื่อเป็นเกราะกำบัง ป้องกันตัวเองจากการโจมตีของภูมิคุ้มกัน ดังนั้น การพัฒนายาที่สามารถยับยั้งการทำงานของเซลล์ Tregs เฉพาะบริเวณก้อนมะเร็ง จึงเป็นกลยุทธ์ใหม่ในการรักษามะเร็งที่น่าจับตามอง หรือสำหรับการปลูกถ่ายอวัยวะ การใช้เซลล์ Tregs อาจช่วยลดปฏิกิริยาการปฏิเสธอวัยวะที่ปลูกถ่าย ทำให้ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องใช้ยากดภูมิคุ้มกันในปริมาณสูงเท่าเดิม
ผลงานของ Sakaguchi, Brunkow และ Ramsdell เป็นตัวอย่างอันงดงามของพลังแห่งวิทยาศาสตร์พื้นฐาน ที่เริ่มต้นจากความสงสัยใคร่รู้ แต่กลับนำไปสู่ความเข้าใจอันลึกซึ้งในกลไกของชีวิต และที่สำคัญที่สุดคือ การมอบความหวังครั้งใหม่ให้แก่มวลมนุษยชาติในการต่อสู้กับโรคร้ายที่ซับซ้อนต่อไป

วิดีโอการประกาศรางวัล
https://www.youtube.com/watch?v=vUut_3YYD6s

ผู้ได้รับรางวัลทั้งสามท่านจะได้รับส่วนแบ่งเงินรางวัลเท่า ๆ กันจากเงินรางวัลทั้งหมด 11 ล้านโครนาสวีเดน (ประมาณ 36 ล้านบาท) โดยพิธีพระราชทานรางวัลจะจัดขึ้นอย่างเป็นทางการในวันที่ 10 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันครบรอบการเสียชีวิตของอัลเฟรด โนเบล นักวิทยาศาสตร์ นักประดิษฐ์ นักธุรกิจ และผู้ก่อตั้งรางวัลโนเบล

รางวัลโนเบลถูกมอบให้ใน 6 สาขา ได้แก่:
สรีรวิทยาหรือการแพทย์ (Physiology or Medicine) ประกาศผลแล้ว
ฟิสิกส์ (Physics) ประกาศผลวันอังคารที่ 7 ตุลาคม 2568
เคมี (Chemistry) ประกาศผลวันพุธที่ 8 ตุลาคม 2568
วรรณกรรม (Literature) ประกาศผลวันพฤหัสบดีที่ 9 ตุลาคม 2568
สันติภาพ (Peace) ประกาศผลวันศุกร์ที่ 10 ตุลาคม 2568
เศรษฐศาสตร์ (Economic Sciences - ชื่ออย่างเป็นทางการคือ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel) ประกาศผลวันจันทร์ที่ 13 ตุลาคม 2568
ติดตามการประกาศผลได้ที่ https://www.nobelprize.org/all-nobel-prizes-2025/
 

อ้างอิง

https://www.nytimes.com/2025/10/06/health/nobel-prize-medicine-physiology.html
https://www.nytimes.com/2025/10/06/world/europe/nobel-prize.html
https://www.nobelprize.org/all-nobel-prizes-2025/