สไปโนซอร์ (Spinosauridae) คือวงศ์ไดโนเสาร์กินเนื้อที่โดดเด่นซึ่งกระจายตัวอยู่แทบทุกทวีปในยุคครีเทเชียส โดยมีสมมติฐานว่าพวกมันมีต้นกำเนิดในยุโรป การค้นพบฟอสซิลของพวกมันในเอเชีย ทั้งในไทย ลาว ญี่ปุ่น และจีน จึงเป็นปริศนาที่ท้าทายนักบรรพชีวินวิทยามาตลอดว่า “พวกมันข้ามมายังทวีปที่ถูกกั้นด้วยทะเลได้อย่างไร”

ล่าสุด ปริศนานี้ได้รับการคลี่คลายโดยทีมวิจัยไทยที่เสนอทฤษฎี "สะพานแผ่นดินชั่วคราว" ผลการศึกษาชี้ว่า การลดระดับลงของทะเลอูราเลียน (Uralian Seaway) ได้ทำให้เกิดเส้นทางเชื่อมต่อระหว่างยุโรปและเอเชียขึ้นชั่วขณะ เปิดโอกาสให้บรรพบุรุษของสไปโนซอร์สามารถอพยพเลียบตามแนวชายฝั่งจากตะวันตกสู่ตะวันออกได้เป็นครั้งแรก การเดินทางครั้งประวัติศาสตร์นี้ไม่เพียงนำไปสู่การแพร่กระจายพันธุ์ทั่วเอเชีย แต่ยังส่งผลต่อสายวิวัฒนาการของพวกมันผ่านการแยกขาดทางภูมิศาสตร์อีกด้วย

งานวิจัยซึ่งนำโดย นายกฤษณุพงศ์ พันทานนท์ และดร.อดุลย์ สมาธิ จากหน่วยวิจัยไดโนเสาร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้รวบรวมหลักฐานการอพยพที่ประสบความสำเร็จนี้จากฟอสซิลที่พบอย่างแพร่หลาย ไม่ว่าจะเป็น สยามโมซอรัส สุธีธรนิ (Siamosaurus suteethorni) และฟอสซิลฟันอีก 2 รูปแบบที่แตกต่างกันสิ้นเชิงในหมวดหินโคกกรวด รวมถึงฟอสซิลในจีน ญี่ปุ่น และลาว

การวิเคราะห์ข้อมูลครั้งสำคัญโดยทีมวิจัยไทยนี้ จึงไม่เพียงไขปริศนาการมาถึงของไดโนเสาร์นักล่ากลุ่มนี้ในเอเชีย แต่ยังเป็นการเปิดเผยข้อมูลสำคัญที่ช่วยให้เราเข้าใจประวัติศาสตร์การกระจายพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตและภูมิศาสตร์บรรพกาลของโลกได้ดียิ่งขึ้น

ข้อมูลเพิ่มเติม

หลักฐานฟอสซิลสไปโนซอร์ที่พบในประเทศไทยโดยเฉพาะจากหมวดหินโคกกรวด งานวิจัยเรื่องฟันของสไปโนซอร์จากหมวดหินโคกกรวดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย พบว่าฟันของไดโนเสาร์กลุ่มนี้ที่พบในบริเวณเดียวกัน สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 รูปแบบ (morphotypes) ที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน

• รูปแบบที่ 1 (Khok Kruat morphotype): มีลักษณะสันบนผิวฟันที่ละเอียดและมีจำนวนมาก (มากกว่า 20 สัน) โดยมีผิวเคลือบฟันที่เรียบ ฟันรูปแบบนี้จะพบได้เฉพาะในหมวดหินโคกกรวดเท่านั้น
• รูปแบบที่ 2 (Siamosaurus morphotype): มีสันบนผิวฟันที่หยาบและมีจำนวนน้อยกว่า (ไม่เกิน 16 สัน) และมีผิวเคลือบฟันที่ไม่เรียบ ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับฟันของ สยามโมซอรัส สุธีธรนิ (Siamosaurus suteethorni) ที่พบในหมวดหินเสาขัวที่มีอายุเก่าแก่กว่า

การปรากฏตัวของฟันสองรูปแบบที่แตกต่างกันอย่างชัดเจนนี้ เป็นหลักฐานสำคัญที่บ่งชี้ว่า มีความเป็นไปได้สูงที่จะมีไดโนเสาร์สไปโนซอร์อย่างน้อย 2 ชนิดพันธุ์ (taxa) อาศัยอยู่ในพื้นที่เดียวกันในประเทศไทย ในช่วงยุคครีเทเชียสตอนต้น  ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพที่ซับซ้อนกว่าที่เคยคาดการณ์ไว้

หลักฐานการกระจายตัวของสไปโนซอร์ในเอเชียยังถูกตอกย้ำด้วยการค้นพบในประเทศจีนตอนใต้ ฟันไดโนเสาร์ที่เคยถูกระบุอย่างผิดพลาดว่าเป็นของสัตว์เลื้อยคลานทางทะเลกลุ่มไพลโอซอร์ (pliosaur) ที่ชื่อว่า Sinopliosaurus fusuiensis ได้รับการตรวจสอบและจำแนกใหม่ว่าเป็นของไดโนเสาร์สไปโนซอร์ ที่น่าสนใจคือ ฟันจากจีนชุดนี้มีลักษณะทางสัณฐานวิทยาที่คล้ายคลึงอย่างยิ่งกับฟันของ สยามโมซอรัส สุธีธรนิ ของไทย การค้นพบนี้ไม่เพียงแต่ขยายขอบเขตการกระจายตัวของสไปโนซอร์ในเอเชียให้กว้างขึ้น แต่ยังเป็นอีกหนึ่งข้อสนับสนุนที่แข็งแกร่งว่า ไดโนเสาร์กลุ่มนี้ได้อพยพและตั้งรกรากเป็นวงกว้างในภูมิภาคเอเชียตะวันออกและตะวันออกเฉียงใต้

ภาพประกอบ

ที่มาของภาพ

https://ph03.tci-thaijo.org/index.php/TGJ/article/view/3652/2924

ที่มาของแหล่งข้อมูล (Reference)

Puntanon, K., and Samathi, A. 2025. The occurrence of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) during the Cretaceous of Asia: Implications for biogeography and distribution. Thai Geoscience Journal, 6(9); 13-28.  https://ph03.tci-thaijo.org/index.php/TGJ/article/view/3652/2924

ค้นคว้าเพิ่มเติม (แนะนำแหล่งข้อมูลเพิ่มเติม)

Wongko, K., Buffetaut, E., Khamha, S., & Lauprasert, K. (2019). Spinosaurid theropod teeth from the red beds of the Khok Kruat formation (Early Cretaceous) in Northeastern Thailand. Tropical Natural History, 19(1), 8-20.

Buffetaut, E., Suteethorn, V., Tong, H., & Amiot, R. (2008). An Early Cretaceous spinosaurid theropod from southern China. Geological Magazine, 145(5), 745-748.