ทีมนักวิจัยพัฒนานวัตกรรมวัคซีนไหมขัดฟัน ส่งสารกระตุ้นภูมิคุ้มกันผ่านร่องเหงือก โดยไม่ต้องใช้เข็มฉีดยา และสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ

วันที่ 16 ตุลาคม 2568 วารสาร Nature Biomedical Engineering รายงานความก้าวหน้าทางการแพทย์ครั้งสำคัญว่า ทีมนักวิจัยได้พัฒนาแนวทางใหม่ในการนำส่งวัคซีนเข้าสู่ร่างกายผ่าน “ร่องเหงือก” (Gingival Sulcus) ซึ่งเป็นร่องเล็ก ๆ ระหว่างเหงือกและฟัน เป็นการต่อยอดแนวคิดการให้วัคซีนผ่านเยื่อบุ (Mucosal Vaccination) โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อเพิ่มทางเลือกในการรับวัคซีนแบบไม่ต้องใช้เข็มฉีดยา นอกเหนือจากวิธีการพ่นทางจมูกหรือการหยอดใต้ลิ้น ที่มีข้อจำกัดด้านประสิทธิภาพการดูดซึมสารออกฤทธิ์โดยนักวิจัยพบว่า วัคซีนที่ส่งผ่านร่องเหงือกสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ทั้งในกระแสเลือดและบริเวณเยื่อบุ เนื่องจากบริเวณร่องเหงือก มีคุณสมบัติพิเศษคือเป็นเยื่อบุที่บางและมีความสามารถในการซึมผ่านของสารต่าง ๆ สูงกว่าเยื่อบุช่องปากบริเวณอื่น และมีเซลล์ภูมิคุ้มกันจำนวนมากที่พร้อมตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอม ทำให้มีประสิทธิภาพการดูดซึมสูงกว่าวิธีการพ่นทางจมูกหรือการหยอดใต้ลิ้น

โดยทีมนักวิจัยได้ทดลองในหนู ด้วยการนำวัคซีนชนิดต่าง ๆ เช่น โปรตีนแอนติเจนเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ที่ถูกทำให้หมดฤทธิ์ และวัคซีนเทคโนโลยีใหม่อย่าง mRNA มาเคลือบบนไหมขัดฟันแบบเทป (Flat Tape Floss) แล้วใช้ขัดบริเวณร่องเหงือกของหนูทดลอง พบว่าวิธีนี้สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกัน โดยเพิ่มเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด CD4 ได้สูงและยาวนานในหลายอวัยวะ เช่น ต่อมน้ำเหลือง ปอด ม้าม และเพิ่มเซลล์สร้างแอนติบอดี ที่ใช้ในการต่อสู้กับเชื้อโรค โดยมีประสิทธิภาพเทียบเท่ากับวิธีการพ่นทางจมูกและสูงกว่าวิธีหยอดใต้ลิ้น นอกจากนั้นนักวิจัยได้ทดสอบความเป็นไปได้ในมนุษย์โดยใช้อาสาสมัครทดลองไหมขัดฟันแบบมีด้ามจับ (Floss Pick) ที่เคลือบด้วยสีย้อมเรืองแสงเกรดอาหาร พบว่าสามารถส่งสารเข้าสู่ร่องเหงือกได้จริง 

นักวิจัยจึงเสนอการต่อยอดแนวคิด “วัคซีนไหมขัดฟัน” โดยใช้ไหมขัดฟันเป็นเครื่องมือนำส่งวัคซีนโดยตรงผ่านร่องเหงือก ซึ่งมีจุดเด่นที่สำคัญ คือ วัคซีนในรูปแบบแห้งที่เคลือบบนไหมขัดฟันมีความคงตัวสูงที่อุณหภูมิห้อง ไม่จำเป็นต้องใช้ความเย็นสูงในการเก็บรักษาตลอดการขนส่งทำให้การกระจายวัคซีนไปยังพื้นที่ห่างไกลหรือขาดแคลนทรัพยากรทำได้ง่ายและมีต้นทุนต่ำลง นอกจากนั้นยังช่วยลดความเจ็บปวดและความกลัว ทำให้ผู้คนเข้าถึงวัคซีนได้ง่ายขึ้น และยังมีศักยภาพในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้อย่างมีประสิทธิภาพเทียบเท่าหรือมากกว่าการให้วัคซีนผ่านเยื่อบุแบบดั้งเดิมหากเทคโนโลยีนี้พัฒนาได้สำเร็จจะเป็นก้าวสำคัญของนวัตกรรมวัคซีนยุคใหม่ ในการป้องกันโรคติดเชื้อในอนาคต         

ภาพประกอบ

อ้างอิง

Ingrole, R. S. J., Shakya, A. K., Joshi, G., Lee, C. H., Nesovic, L. D., Compans, R. W., & Gill, H. S. (2025). Floss-based vaccination targets the gingival sulcus for mucosal and systemic immunization. Nature Biomedical Engineering. https://doi.org/10.1038/s41551-025-01451-3