หยกเจไดต์ (Jedeite) หรือหยกพม่า ค้นพบครั้งแรกที่ประเทศพม่า ถูกใช้เป็นเครื่องมือ เครื่องประดับตกแต่ง หรือเครื่องแต่งกายเพื่อความสวยงามมานานกว่า 5,000 ปี เป็นหยกที่มีความแข็ง มีสีเขียวเข้มสดมากกว่าหยกจีน (หยกชนิดเนไฟร์ต) จัดเป็นหยกคุณภาพดีและหาได้ยากในปัจจุบัน โดยธรรมชาติมักพบเป็นก้อนเนื้อแน่น ภายในมีผลึกขนาดเล็กอยู่รวมกัน มีความวาวแบบแก้วหรือมันวาวแบบน้ำมัน มักพบในประเทศเมียนมาร์ กัวเตมาลา ญี่ปุ่น และรัสเซีย แต่ตามปกติมักคุ้นชินหยกชนิดนี้ในภาพลักษณ์ของประเทศจีนมากกว่า เนื่องจากประเทศจีนมีประวัติศาสตร์อันยาวนานเกี่ยวกับหยก อย่างไรก็ตามหยกที่จีนส่วนมากไม่ใช่หยกชนิดเจไดต์ แต่เป็นหยกชนิดเนไฟร์ต
หยกเจไดต์ส่วนมากที่คุ้นตาจะมีสีเขียว นอกจากนี้ก็ยังมีสีอื่น ๆ ได้แก่ ขาว เขียว เหลือง ส้มอมแดง น้ำตาล เทา ดำ และม่วงอ่อน โดยสีเขียวจะพบมากและเป็นที่นิยมมากกว่าสีอื่นๆ นอกจากสีจะเป็นตัวกำหนดความสวยงามของหยกเจไดต์แล้ว ความโปร่งใสก็มีผลอย่างมากด้วยเช่นกัน ตามปกติแล้วหยกเจไดต์จะมีความโปร่งใสอยู่ในระดับขุ่นไปจนถึงระดับเกือบโปร่งใส หากหยกมีความโปร่งใสมากและมีสีเขียวยเจิดจ้าไม่มีตำหนิใดๆจะถือว่าเป็นหยกคุณภาพดีและหายาก เมื่อนำไปส่องดูตัวหนังสือต้องสามารถมองเห็นได้แต่อาจจะมีความเบลอเล็กน้อย เรียกหยกที่มีคุณภาพแบบนี้ว่าหยกจักรพรรดิ (Imperial jade) ซึ่งเป็นหยกที่ในประเทศจีนจะมีเพียงจักรพรรดิเท่านั้นที่สามารถครอบครองได้

เรียบเรียงโดย : เกียรติศักดิ์ ศิริมั่น กองวิชาการวิทยาศาสตร์ สำนักวิชาการพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ อพวช.