ไม้กลายเป็นหินสกุล Agathoxylon ที่พบเผยหลักฐานที่น่าทึ่ง ทั้งแบบมีและไม่มีวงปีในพื้นที่เดียวกัน ช่วยให้นักวิทยาศาสตร์สามารถวาดภาพสภาพอากาศของกาฬสินธุ์ในอดีตที่ชื้นสลับแล้งได้ชัดเจนยิ่งขึ้น

จังหวัดกาฬสินธุ์มีการค้นพบซากดึกดำบรรพ์มากมายทั้งไดโนเสาร์ เต่า จระเข้ รวมทั้งไม้กลายเป็นหินที่มีกระจายทั้งจังหวัด สิ่งที่นักท่องเที่ยวเห็นแม้เป็นเพียงท่อนไม้ที่กลายเป็นหินแข็งทื่อ แท้จริงแล้วคือแคปซูลเวลาที่บันทึกเรื่องราวสภาพภูมิอากาศของภาคอีสานเมื่อกว่า 160 ล้านปีก่อน ล่าสุดทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยมหาสารคามโดยนางสาวภณิฑดา ศรีคำภา นิสิตปริญญาโท และอ.ดร.สุรเวช สุธีธร อาจารย์ที่ปรึกษาได้ไขความลับที่ซ่อนอยู่ในไม้กลายเป็นหิน ณ แหล่งซากดึกดำบรรพ์ภูปอ จังหวัดกาฬสินธุ์ เผยให้เห็นภาพป่าโบราณในยุคแรสซิกได้ชัดเจนยิ่งขึ้น 

งานวิจัยซึ่งศึกษาตัวอย่างไม้กลายเป็นหิน 7 ชิ้นบนเส้นทางศึกษาธรรมชาติภูปอ ได้จำแนกไม้ทั้งหมดว่าเป็นสกุล Agathoxylon ซึ่งเป็นพืชตระกูลสนโบราณ แต่สิ่งที่น่าสนใจที่สุดคือ "ลายแทง" ที่ซ่อนอยู่ในเนื้อไม้ นั่นคือ วงปี ทีมนักวิจัยพบว่าไม้กลายเป็นหินที่นี่มีทั้งแบบที่มีวงปีชัดเจน และแบบที่ไม่มีวงปีปะปนกันอยู่ในพื้นที่เดียวกัน โดยไม้ที่มีวงปีบ่งชี้ว่าต้นไม้เหล่านี้เคยเติบโตในสภาพอากาศที่ชื้น แต่มีช่วงฤดูแล้งสลับอย่างชัดเจน ทำให้การเติบโตในแต่ละปีเกิดเป็นชั้นวงปีขึ้นมา ส่วนไม้ที่ไม่มีวงปี สันนิษฐานว่าอาจเติบโตอยู่ใกล้แหล่งน้ำ เช่น หนองบึงหรือริมแม่น้ำ ทำให้ได้รับน้ำอย่างสม่ำเสมอตลอดทั้งปี การเติบโตจึงไม่เกิดเป็นชั้นวงปีที่ชัดเจน การค้นพบนี้ช่วยให้นักวิทยาศาสตร์สามารถวาดภาพสภาพแวดล้อมของกาฬสินธุ์ในยุคจูแรสซิกได้ว่า เป็นพื้นที่ที่มีอากา
ศชื้น แต่ก็มีความแตกต่างของฤดูกาลอยู่ด้วย นอกจากนี้ การค้นพบนี้ยังสอดคล้องกับงานวิจัยก่อนหน้าที่พบไม้กลายเป็นหินสกุล Xenoxylon ในบริเวณเดียวกัน ซึ่งบ่งชี้ถึงสภาพอากาศที่เย็นและเปียกชื้น

การค้นพบที่แหล่งซากดึกดำบรรพ์ภูปอจึงมีความสำคัญในระดับโลก ไม่ต่างจากการค้นพบในแหล่งไม้กลายเป็นหินชื่อดังอย่าง อุทยานแห่งชาติป่ากลายเป็นหิน (Petrified Fores National Park) ในรัฐแอริโซนา สหรัฐอเมริกา หรือ ป่ากลายเป็นหินแห่งเลสวอส (Petrified forests of Lesbos) ในประเทศกรีซ สถานที่เหล่านี้เปรียบเสมือนหอจดหมายเหตุสภาพภูมิอากาศของโลก การศึกษาที่ภูปอจึงเป็นการต่อจิ๊กซอว์ชิ้นสำคัญของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เข้าไปในภาพใหญ่ ทำให้เราเข้าใจว่าสภาพอากาศโลกในยุคจูแรสซิกมีความแตกต่างและเชื่อมโยงกันอย่างไร และที่สำคัญหลักฐานจากวงปีที่พบในไม้กลายเป็นหินภูปอบ่งชี้ถึง รูปแบบภูมิอากาศที่รุนแรง คือมีช่วงที่ชุ่มชื้นมากสลับกับช่วงที่แห้งแล้งอย่างชัดเจน ซึ่งรูปแบบ น้ำหลากสลับภยแล้ง นี้ คือสิ่งที่นักวิทยาศาสตร์คาดการณ์ว่าจะเกิดขึ้นบ่อยและรุนแรงขึ้นในปัจจุบันและอนาคตอันใกล้ อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

ข้อมูลเพิ่มเติม

ภาพประกอบ

กายวิภาคเนื้อไม้กลายเป็นหินของไม้สกุล Agathoxylon จากแหล่งซากดึกดำบรรพ์ภูปอ จังหวัดกาฬสินธุ์ ประเทศไทย

•   a: ภาพตัดขวาง แสดงวงปีที่ชัดเจน บริเวณลูกศรคือวงปี

สเกลบาร์:

• ภาพ a, b, c = 200 ไมโครเมตร

ที่มาของภาพ

https://li01.tci-thaijo.org/index.php/scimsujournal/article/view/262462

และเพจไก่คือไดโนเสาร์

อ้างอิง 
Srikampa, P. and Suteethorn, S. 2025. Petrified wood of the genus Agathoxylon on the nature trail at Phu Por fossil site, Kham Muang District, Kalasin Province, Thailand. J Sci Technol MSU, 44(3): 242-251. 

https://li01.tci-thaijo.org/index.php/scimsujournal/article/view/262462