นักวิจัยไทยจาก NARIT ร่วมกับทีมวิจัยนานาชาติ ค้นพบพัลซาร์แมงมุมแม่ม่ายดำดวงใหม่ PSR J1544-2555 ด้วยการสังเกตการณ์ผ่านกล้องโทรทรรศน์หลายช่วงคลื่น...

คณะนักดาราศาสตร์นานาชาติ ตีพิมพ์ผลการวิจัยในวารสาร Monthly Notices of the Royal Astronomical Society เมื่อวันที่ 16 กันยายน 2568 ที่ผ่านมา ประกาศการค้นพบพัลซาร์ความเร็วสูง (Millisecond Pulsar - MSP) ดวงใหม่ ชื่อ PSR J1544-2555 ซึ่งจัดอยู่ในประเภท "ระบบดาวคู่แม่ม่ายดำ" (Black-Widow Binary System) โดยมี ดร. ติณณ์ ทองมีอาคม และ ดร. อดิพล โพธิ์ศรีสม นักดาราศาสตร์จากสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (NARIT) จังหวัดเชียงใหม่ ร่วมอยู่ในคณะผู้วิจัยหลัก 

ระบบดาวคู่แม่ม่ายดำ เป็นระบบดาวคู่สุดโต่งที่ประกอบด้วย ดาวนิวตรอนที่หมุนด้วยความเร็วสูง (Pulsar) และดาวคู่ที่มีมวลต่ำ พัลซาร์จะปล่อยอนุภาคความเร็วสูงที่จะพัดเอาสสารจากดาวคู่มวลต่ำของมันออกไปอย่างต่อเนื่อง คล้ายกับ "แม่ม่ายดำ" ที่กินคู่ของตัวเอง 

การค้นพบครั้งนี้ประสบความสำเร็จจากการใช้ข้อมูลจากกล้องโทรทรรศน์หลายแห่งในหลากหลายช่วงคลื่น รังสีแกมมาจากแหล่งกำเนิด 4FGL J1544.2-2554 ถูกระบุว่าอาจเป็นพัลซาร์ในแค็ตตาล็อกของกล้องโทรทรรศน์อวกาศ Fermi-LAT ข้อมูลเพิ่มเติมจากการสังเกตการณ์ด้วยเครื่องมือ ULTRACAM เผยให้เห็นการเปลี่ยนแปลงความสว่างที่มีคาบวงโคจรประมาณ 2.7 ชั่วโมง ซึ่งสอดคล้องกับคุณสมบัติของระบบดาวคู่แม่ม่ายดำ คาบวงโคจรจากข้อมูลแสงนำไปสู่การสังเกตการณ์ด้วยกล้องโทรทรรศน์ MeerKAT ซึ่งยืนยันการมีอยู่ของพัลซาร์ด้วยการตรวจจับคลื่นวิทยุที่มีคาบการหมุนเร็วประมาณ 2.4 มิลลิวินาที (ms) นอกจากนี้ การสังเกตการณ์ด้วยกล้องโทรทรรศน์ eROSITA ยังตรวจพบแหล่งกำเนิดรังสีเอกซ์ร่วมด้วย ซึ่งเป็นลักษณะของกลไกการปล่อยพลังงานแบบไม่เชิงความร้อน (Non-thermal emission) ที่เกิดขึ้นจากการชนกันของอนุภาคจากพัลซาร์กับสสารจากดาวคู่ 

การค้นพบ PSR J1544-2555 นี้ถือเป็นความสำเร็จครั้งสำคัญ เนื่องจากเป็นระบบดาวคู่แม่ม่ายดำระบบแรกที่ได้รับการยืนยันด้วยคลื่นวิทยุ หลังจากที่ถูกระบุว่ามีแนวโน้มเป็นพัลซาร์จากการสังเกตการณ์ด้วยแสงเป็นอันดับแรก และตอกย้ำบทบาทสำคัญของนักดาราศาสตร์ไทยในการค้นพบทางดาราศาสตร์ระดับโลก 

การวิเคราะห์อย่างละเอียดและการสร้างแบบจำลองของระบบดาวคู่นี้ ทำให้ทีมนักวิจัยสามารถทำความเข้าใจปรากฏการณ์ความร้อนที่ไม่สมมาตรบนพื้นผิวของดาวคู่ แม้ว่าจะยังไม่สามารถวัดมวลที่แน่นอนของดาวนิวตรอนได้ แต่การค้นพบนี้ก็เป็นส่วนเสริมที่สำคัญในแค็ตตาล็อกพัลซาร์ และเน้นย้ำถึงความสำคัญของการทำงานร่วมกันของกล้องโทรทรรศน์หลายช่วงคลื่นในการไขปริศนาวัตถุในจักรวาลที่มีความซับซ้อน 
 

อ้างอิง

NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ

https://arxiv.org/abs/2509.09605
Multiwavelength observations of a new black-widow millisecond pulsar PSR J1544−2555