ชุมชนทุ่งสง อำเภอทุ่งสง จังหวัดนครศรีธรรมราช ประกอบด้วยชุมชนตำบลถ้ำใหญ่ 10 หมู่บ้านและตำบลนาหลวงเสน 9 หมู่บ้าน รวมเป็น 19 หมู่บ้าน ต้องประสบปัญหาน้ำหลาก น้ำแล้ง และดินโคลนถล่มเป็นประจำทุกปี เนื่องจากมีการลักลอบตัดไม้บนพื้นที่ป่าต้นน้ำ  ชุมชนมีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 1,900 มิลลิเมตรต่อปี แต่ขาดการบริหารจัดการและสำรองน้ำ

ในปี 2559 ชุมชนตำบลถ้ำใหญ่เริ่มหาทางแก้ไขปัญหา โดยน้อมนำแนวพระราชดำริมาบริหารจัดการทรัพยากรน้ำชุมชน ควบคู่ไปกับการประยุกต์ใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ร่วมกันอนุรักษ์ฟื้นฟูป่าต้นน้ำ สร้างฝายชะลอความชุ่มชื้น เพิ่มแหล่งน้ำต้นทุนด้วยฝากกักเก็บน้ำ สำรองน้ำด้วยสระแก้มลิง 

ปี 2560 เกิดทั้งอุทกภัย น้ำหลากและน้ำแล้งในปีเดียวกัน ในปี 2561 เยาวชนในชุมชนจึงรวมกลุ่มกันร่วมแก้ปัญหาน้ำ คลอมคลุมพื้นที่ทั้ง 2 ตำบลจนสำเร็จ ปัจจุบัน ชุมชนทุ่งสงมีป่าต้นน้ำที่อุดมสมบูรณ์  สามารถให้น้ำเพียงพอสำหรับการอุปโภค บริโภคได้มากกว่า 1,700 ครัวเรือน ใน 2 ตำบล ใช้ระบบสูบน้ำด้วยพลังงานแสงอาทิตย์ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายได้ปีละกว่า 1 แสนบาท และในช่วงฤดูแล้งปี 2562 น้ำจากตำบลถ้ำใหญ่ สามารถส่งไปช่วยให้พื้นที่ใกล้เคียง 11 หมู่บ้านใน 3 ตำบลรอดพ้นภัยแล้ง มีน้ำอุปโภคบริโภคอย่างเพียงพออีกด้วย

พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติจัดการน้ำชุมชน ตามแนวพระราชดำริ ชุมชนทุ่งสง อำเภอทุ่งสง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นแหล่งเรียนรู้ที่ถ่ายทอดความสำเร็จของชุมชนที่ได้น้อมนำแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มาปฏิบัติ โดยชุมชนได้ร่วมกันอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าต้นน้ำ สร้างฝายชะลอความชุ่มชื้น เพิ่มแหล่งน้ำต้นทุนด้วยฝายกักเก็บน้ำ และสำรองน้ำด้วยสระแก้มลิง นอกจากนี้ยังได้ปรับรูปที่ดินเพื่อทำเกษตรตามแนวทฤษฎีใหม่ เกิดเป็นเครือข่ายบริหารจัดการน้ำที่ครอบคลุมพื้นที่ 2 ตำบล ตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ

การบริหารจัดการน้ำของชุมชนทุ่งสงเป็นไปตาม “กรอบคิด” ที่เน้นการจัดการดิน น้ำ ป่า รู้จักตนเอง และปรับตัวตามการเปลี่ยนแปลงให้เหมาะสมกับภูมิสังคมในวิถีพอเพียง และ “กรอบงาน” ที่เกิดจากการสำรวจและเก็บข้อมูล โดยนำวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมาประยุกต์ใช้ในพื้นที่ ควบคู่กับการใช้แผนที่ภาพถ่ายดาวเทียม เครื่องระบุพิกัด (GPS) และค่าระดับในการวิเคราะห์โครงสร้างน้ำ แผนผังน้ำ และทิศทางน้ำ เพื่อเชื่อมโยงระบบกักเก็บน้ำเข้ากับสระแก้มลิง สระประจำไร่นา และถังสำรองน้ำอย่างเป็นระบบ

การดำเนินงานนี้ช่วยบรรเทาความเสี่ยงจากภัยน้ำท่วมและภัยแล้ง และปรับเปลี่ยนจากเกษตรเชิงเดี่ยวมาทำเกษตรตามแนวทางทฤษฎีใหม่ ลดรายจ่าย เพิ่มรายได้ในครัวเรือน ก่อให้เกิดความมั่นคงทางอาหารและน้ำ บนวิถีพอเพียง ชุมชนทุ่งสงจึงเป็นตัวอย่างความสำเร็จจากการเรียนรู้และประยุกต์ใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีตามแนวพระราชดำริ จนได้รับการจัดตั้งให้เป็น “พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติจัดการน้ำชุมชน ตามแนวพระราชดำริ” ลำดับที่ 24 และเป็นต้นแบบให้ผู้ที่สนใจสามารถเรียนรู้และนำแนวทางการทำงานไปปรับใช้กับพื้นที่ของตนเอง เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ของคนในท้องถิ่นต่อไป

ที่อยู่ ต.ถ้ำใหญ่ และ ต.นาหลวงเสน อ.ทุ่งสง จ.นครศรีธรรมราช

นายนิวัฒน์ ยึดมั่น (ประธานกลุ่ม)
โทร. 082-834-7025
นางสาวจุรีพร อยู่พัฒน์(ผู้ประสานงาน)
โทร. 062-242-3243

https://www.utokapat.org/ผลงานเด่น/ชุมชนทุ่งสง-อำเภอทุ่งสง/